Gorlicki Szlak Solidarności

Opracował:
Krzysztof Kotowicz
Fotografie:
Krzysztof Kotowicz
Gorlice

1. FMWiG „Glinik” w Gorlicach, ul. Michalusa 1

Fabryka Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik” zatrudniała w 1980 r. ponad 7 tys. pracowników i to ona stała się pierwszym przyczółkiem wolnych związków zawodowych. Dzięki zaangażowaniu Janusza Kopacza, oraz Romana Stawiarskiego, Jakuba Dyląga, Tadeusza Gerhardta, Mieczysława Dyląga, Bogusława Sajdery i Henryka Jędrusiaka powstała w „Gliniku” pierwsza grupa inicjatywna, dzięki której już w ciągu kilku tygodni do nowego związku przystąpiło 4 tys. pracowników. Jednym z najważniejszych wydarzeń tego okresu było poświęcenie sztandaru „S” w dn. 3 grudnia 1981 r., a więc na kilka dni przed prowadzeniem stanu wojennego, w którym wzięło udział 1 tys. pracowników „Glinika”. Po 13 grudnia 1981 r. sztandar został ukryty. W dn. 14 grudnia 1981 r. w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego załoga „Glinika” rozpoczęła strajk, który trwał do 16 grudnia. Jedna z najgłośniejszych akcji podziemnej „S” miała miejsce w listopadzie 1982 r. Na górującej nad fabryką oraz nad całym miastem konstrukcji o wysokości 140 m dwukrotnie w okresie stanu wojennego wywieszono dużą flagę z napisem „Solidarność”. 8 października 1982 r. Sejm PRL uchwalił nową ustawę o związkach zawodowych, która oznaczała delegalizację „Solidarności”. W odpowiedzi na ten akt, Tymczasowa Komisja Koordynacyjna „Solidarności”, koordynująca działalność związku w podziemiu, wezwała do ośmiogodzinnego strajku w dniu 10 listopada 1982 r. Mimo obiektywnych trudności na apel ten odpowiedzieli także pracownicy „Glinka”. W nocy z 9/10 listopada 1982 r. na kominie fabryki zawisł dziewięciometrowy transparent z napisem „Solidarność”. Śmiałek, który podjął się realizacji zadania, nie tylko musiał rozwiesić transparent na szczycie komina, ale schodząc na dół zamykał każdy z prowadzących do niego trzech włazów, przeciągając przez dziurę łańcuch zakręcony śrubą z końcówką zamoczoną w kleju. Rankiem 10 listopada 1982 r. pracownicy fabryki zobaczyli powiewającą nad „Glinikiem” flagę. Była ona również widoczna na terenie miasta. Wrażenie było niesamowite. W tym dniu miał miejsce również godzinny strajk na Wydziale Kuźni, w wyniku którego zwolniono z pracy 21 kowali. Dopiero 11 listopada 1982 r. dyrekcja znalazła ochotnika z Wydziału Mechanicznego, który ściągnął flagę, za co otrzymał 8 tys. zł. Po tym wydarzeniu zdecydowano również, że dla zabezpieczenia się przed podobnymi akcjami w przyszłości odciętych zostanie ostatnie 12 m drabiny znajdującej się przy kominie, a włazy na trzech półpiętrach zostaną dodatkowo zabezpieczone łańcuchami. Mimo tych środków ostrożności jeszcze raz podjęto próbę zainstalowania flagi „Solidarności” na kominie. Zadanie było tym trudniejsze, że konieczne było najpierw wspięcie się po linie, by dostać się do drabiny, a następnie należało obejść na zewnątrz barierki, położone nawet 100 m nad ziemią, co było dość karkołomne. Należy oczywiście dodać, że po akcji z listopada 1982 r. komin był również bacznie obserwowany przez funkcjonariuszy SB. Mimo tych przeciwności misja zakończyła się ponownie powodzeniem! Tym razem w „Gliniku” nie znalazł się nikt, kto zgodziłby się zdjąć flagę, w związku z czym dyrekcja fabryki musiała sprowadzić pracownika gorlickiej rafinerii, który zgodził się zdjąć jedenastometrowy transparent. Cała akcja została przygotowana zgodnie ze sztuką konspiracji, poszczególne osoby nie wiedziały nawzajem o tym, kto odpowiadał za każdy etap. SB mimo licznych prób nie zdołała ustalić, kto był za tę akcję odpowiedzialny. Dopiero kilka lat temu organizatorzy akcji wywieszenia transparentu na glinickim kominie ujawnili, że osobą, która brawurowo zrealizowała przedsięwzięcie był dwukrotnie Wiesław Bałajewicz. Koordynatorem akcji był Marek Machowski. Flagę uszyła Bogumiła Gurba, a na zakład wniósł ją Stanisław Jarek. Kilka innych osób również było w akcję zaangażowanych.

Gorlice


2. Siedziba „Solidarności” w Gorlicach przy ul. Cichej (1980-1981)

Prace „Solidarności” w Gorlicach koordynowała delegatura, służąca radą wszystkim członkom związku. Jej pierwsza siedziba mieściła się przy ul. Cichej w nieistniejącym dziś hotelu robotniczym. W 1981 r. biuro delegatury przeniosło się na ul. 1 Maja 19 (dziś 3 Maja). Biuro to służyło związkowi aż do 13 grudnia 1981 r. W napiętej sytuacji w kraju dyżur w delegaturze pełnili w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. Walerian Woźniak i Jacek Galant, którzy zostali zatrzymani i internowani, a biuro zostało zaplombowane przez ZOMO Po 1989 r. i odbudowie związku kolejne siedziby „Solidarności” znajdowały się przy ul. obecnej 11 listopada 10a, ul. Wąskiej 5 i obecnie przy ul. Piekarskiej 1.


3. Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, Pl. Kościelny 1

W trudnych latach stanu wojennego i ogólnej apatii oparciem dla ludzi „Solidarności” był Kościół. Szczególnie przykład i działalność ks. Jerzego Popiełuszki inspirowała do organizowania wsparcia duchowego i materialnego. W tym pierwszym wymiarze szczególną rolę odgrywały msze św. za ojczyznę, odprawiane 13 dnia każdego miesiąca w wielu kościołach w Polsce, w tym także od 1982 r. w kościele pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gorlicach. Msze te, uzupełnione o bogatą oprawę liturgiczną, stanowiły szczególną okazję do spotkań ludzi „S”. W ich trakcie zbierano składki na pomoc aresztowanym i internowanym. Pokłosiem tych -działań było stworzenie w 1984 r. Duszpasterstwa Ludzi Pracy. Jego inicjatorami byli Stanisław Elmer, Adolf Gryboś i Stanisław Jarek. Ks. bp. Jerzy Ablewicz powołał ks. Andrzeja Ramsa na duszpasterza ludzi pracy z Gorlic. Duszpasterstwo organizowało od tego czasu msze św. za ojczyznę, pielgrzymki do sanktuarium w Kobylance, wyjazdy do Mistrzejowic, pielgrzymki na grób ks. J. Popiełuszki, na Jasną Górę i do Gdańska (w 1987 r na spotkanie z papieżem Janem Pawłem II), oraz organizowało spotkania w Gorlicach, m.in. z ks. Kazimierzem Jancarzem, ks. Ignacym Piwowarskim.

Gorlice


4. Gablota ze sztandarem Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Gorlicach w kościele pw. Narodzenia NMP w Gorlicach

30 kwietnia 1989 r. poświęcono Sztandar Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Gorlicach. Inicjatorem ufundowania tego sztandaru był ks. Andrzej Rams, a poświęcenia dokonał ks. bp Józef Gucwa, który przewodniczył także koncelebrowanej mszy świętej w asyście wielu księży w tym m.in. ks. prałata Bronisława Ryby, ks. prałata Józefa Micka, diecezjalnego duszpasterza ludzi pracy ks. Mariana Grzanki, ks. Andrzeja Ramsa, ks. Ignacego Piwowarskiego oraz duszpasterzy z gorlickich parafii. W uroczystości uczestniczyło 7 pocztów sztandarowych. Poświęcenie sztandaru było zwieńczeniem dotychczasowej pracy ks. Andrzeja Ramsa jako Duszpasterza Ludzi Pracy. Latem 1989 r. odszedł z Gorlic, udając się na Ukrainę, by tam kontynuować pracę kapłańską. Obecnie sztandar Duszpasterstwa Ludzi Pracy Ziemi Gorlickiej znajduje się w gablocie w Bazylice Mniejszej pw. NNMP w Gorlicach . Sztandar nadal bierze udział we wszystkich uroczystościach organizowanych przez NSZZ „Solidarność” na terenie powiatu gorlickiego i poza nim.

Gorlice


5. Tablica pamięci ks. Jerzego Popiełuszki na cmentarzu parafialnym w Gorlicach

W dwudziestą rocznicę podpisania porozumień sierpniowych na cmentarzu parafialnym w Gorlicach umieszczona została dzięki staraniom komisji zakładowych NSZZ „Solidarność” tablica pamiątkowa poświęcona słudze Bożemu ks. Jerzemu Popiełuszce. Dwudziestą rocznicę powstania NSZZ „Solidarność” obchodzono w Gorlicach 20 sierpnia 2000 r. Uroczystości rozpoczęły się od mszy świętej odprawionej w Kościele pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny przez ks. Andrzeja Ramsa. Po mszy św. uczestnicy przeszli na gorlicki cmentarz parafialny, gdzie dokonano odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej księdzu Jerzemu Popiełuszce. Płyta została wmurowana w ścianę cmentarnej kaplicy. Odsłonięcia dokonał Walerian Woźniak – pierwszy przewodniczący delegatury NSZZ „Solidarność” w Gorlicach. Idea przygotowania tablicy narodziła się w KM NSZZ „Solidarność” Glinik w Gorlicach, a fundatorami tablicy były organizacje zakładowe NSZZ „Solidarność” działające na terenie delegatury Gorlice. Brązowa tablica o wymiarach 70 na 55 cm przedstawia z prawej strony lewy profil ks. Jerzego Popiełuszki oraz z lewej strony napis Kapłanowi / Bohaterowi Pracy / ks. Jerzemu Popiełuszce / Gorlicka Solidarność” / Sierpień 2000. Autorem projektu tablicy był dyrektor Biura Wystaw Artystycznych w Gorlicach Zdzisław Thol. Tablica została wykonana w warsztatach Zespołu Szkół Zawodowych w Gorlicach. Przy tablicy poświęconej pamięci dziś już błogosławionemu księdzu Jerzemu Popiełuszko gromadzą się członkowie „Solidarności” we wszystkie ważne dla związku rocznice ( Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego – 13 grudnia, oraz w Dzień Solidarności i Wolności – 31 sierpnia).

Gorlice


6. Komenda Milicji w Gorlicach, ul. Ignacego Łukasiewicza 8

Komenda Milicji Obywatelskiej w Gorlicach, ul. Ignacego Łukasiewicza 8. W nieistniejącej już siedzibie MO dokonywano licznych prześłuchań zatrzymanych za kontynuowanie działalności związkowej.


7. Ul. Solidarności

W 2009 r. Rada Miasta i Gminy Gorlic podjęła decyzję o nadaniu ulicy łączącej ul. Fryderyka Chopina i Józefa Michalusa imienia „Solidarności”. Wniosek w tej sprawie złożyli Jacek Galant oraz Wacław Ochab. Wcześniej – w l. 1989-2009 patronem ulicy był Bronisław Wielgosz.